Jarosław Hermaszewski

Reforma szkolnictwa wyższego, która w końcu weszła w życie 1 października 2011 roku wprowadza nową filozofię kształcenia, nazywaną czasami „kształceniem dla pracy”. Należy zauważyć, że dzisiaj odchodzi w zapomnienie sformułowanie „kształcenie dla rynku pracy”, bo jak wskazuje J.Guliński [Guliński, 2012] konia z rzędem temu, kto potrafi z pięcioletnim wyprzedzeniem określić zapotrzebowanie tak dynamicznego rynku pracy. Nowa filozofia kształcenia zmienia podejście z kształcenia dla wiedzy, na kształtowania umiejętności i postaw.

1. Nowe rozwiązania w procesie dydaktycznym

Nowe rozwiązania w opisie efektów kształcenia zostały wprowadzone wraz z obowiązującymi Krajowymi Ramami Kwalifikacyjnymi (skr. KRK). Rozbicie efektów kształcenia na trzy zasadnicze elementy: wiedza, umiejętności i kompetencje społeczne ma istotne znaczenie nie tyle dla uczelni, ile dla studenta pragnącego zdobyć wymarzoną pracę. Jak wskazano w poradniku[1] [Kraśniewski 2011, s.3-4] „Jak przygotowywać programy kształcenia zgodnie z wymaganiami wynikającymi z Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego?” istnieją trzy powody, dlaczego tak są opisywane efekty kształcenia. Są to:

– mobilność studentów i absolwentów (na całym europejskim rynku pracy),

– konieczność uwzględnienia idei perspektywy uczenia się przez całe życie,

– zróżnicowanie procesu kształcenia.

Nowością stało się również rozróżnienie terminologiczne programu studiów od programów kształcenia na danym kierunku studiów. Zgodnie z KRK [tamże, s. 15] program kształcenia dla określonego kierunku i poziomu kształcenia oraz dla określonego profilu lub profili kształcenia na tym kierunku obejmuje opis zakładanych efektów kształcenia i program studiów, stanowiący opis procesu kształcenia prowadzącego do uzyskania tych efektów.

Duży nacisk na opis zakładanych efektów kształcenia, w jednoznaczny sposób przedstawia intencje Ministra, co do przyszłości kształcenia na studiach wyższych.

Z tego też powodu uczelnie poszukują nowych, innowacyjnych rozwiązań w zakresie przekazywania wiedzy studentowi, wyposażaniu go w specyficzne umiejętności i kształtujących w nich pożądane postawy społeczne.

Przedstawiając zakres możliwej modyfikacji programu kształcenia na kierunku Ekonomia, ze względu na ograniczone ramy artykułu, ograniczono się do przedstawienia idei połączenia wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych w toku realizacji podstawy programowej.

2. Opis działań

Połączenie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych ma na celu uzyskanie postaw przedsiębiorczych studentów i absolwentów zdolnych do szybkiej adaptacji do wymagań nowoczesnego rynku pracy. Takie postawy będzie można wykreować jeżeli nastąpi radykalne odejście od edukacji dla wiedzy, na rzecz edukacji dla umiejętności. Nie oznacza to rezygnację z elementu przekazywania wiedzy studentowi. Wręcz przeciwnie, wiedza stanowi fundament nowoczesnego kształcenia.

Obrazując to przykładem Kierunku Ekonomia, ze specjalnością Menedżer w administracji publicznej warunkiem konieczny osiągnięcia pożądanych postaw jest:

– nawiązanie ściślejszej współpracy uczelni z instytucjami publicznymi (np. urzędy i instytucje sektora publicznego),

– włączenie do procesu dydaktycznego praktyków z urzędów zajmujących się różnymi zadaniami (np. skarbnik w zakresie finansów, architekt miejski w zakresie gospodarki przestrzennej, dyrektor szkoły w zakresie ekonomiki oświaty, naczelnik urzędu skarbowego w zakresie kontroli skarbowej itp.),

– zmiana wymiaru pensum dydaktycznego (w programie nauczania nastąpiłoby „podzielenie” godzin dydaktycznych z wybranych przedmiotów, głównie specjalnościowych, pomiędzy nauczyciela dydaktycznego a praktyka),

– zmiana formy przekazywania wiedzy (wprowadzenia obowiązkowego, projektowego zaliczania przedmiotów i prowadzenia zajęć),

– wprowadzenie półrocznych, dedykowanych praktyk studenckich (w urzędach czy instytucjach publicznych pod nadzorem opiekuna naukowego – nauczyciela akademickiego i opiekuna merytorycznego z instytucji).

Nawiązanie ściślejszej współpracy z instytucjami publicznymi ma głównie na celu stworzenie kręgu współpracy tych instytucji z uczelnią. Celem dodatkowym jest „wyłowienie” pracowników merytorycznych z różnych komórek organizacyjnych instytucji publicznej, w celu przekazania (za wynagrodzeniem) projektu do realizacji w podstawowym procesie dydaktycznym. Dla przykładu przedmiot Finanse samorządu terytorialnego, w podstawowym wymiarze 30 godz. wykładowych zostałby podzielony na wymiar 20 godzin prowadzonych przez nauczyciela akademickiego, a 10 godzin zajęć projektowych (np. konwersatoria lub laboratoria) byłoby prowadzonych przez skarbnika gminy. Zakres merytoryczny dla projektu przygotowałby nauczyciel akademicki i on odpowiadałby za zaliczenie projektu studenta. Forma zaliczenia wykładu zmieniłaby się z egzaminu (pisemnego lub ustnego) na rzecz zaliczenia projektu.

Krąg instytucji publicznych dla specjalności Menedżer w administracji publicznej jest bardzo szeroki (okoliczne urzędy gmin i miast, urzędy skarbowe, ZUS-y, agencje rządowe, szkoły, ośrodki pomocy społecznej itp.).

Wprowadzenie do podstawowego procesu dydaktycznego pracowników instytucji publicznych ma na celu „przywiązania” tych osób do przedmiotu i  następnie opiekę merytoryczną studentów podczas ich semestralnych praktyk w tej instytucji. Dodatkowo, podczas praktyk, można by było wprowadzić zajęcia merytoryczne (formę wykładowo-konwersacyjną) polegające na konwersacjach z innymi pracownikami merytorycznymi w danej instytucji.

Jeżeli, dla przykładu, trzeci semestr studiów stanowi łącznie 300 godzin (w tym 165 wykładów i 135 ćwiczeń), to wszystkie ćwiczenia odbywałyby się u pracodawcy podczas praktyk, natomiast studenci uczestniczyliby jedynie w wymiarze 100 godzin na wykładach prowadzonych na uczelni. Pozostałe 65 godzin wykładowych byłyby to projekty (umownie mówiąc wykładowe) realizowane wspólnie przez nauczyciela dydaktycznego i opiekuna merytorycznego podczas praktyk.

Pełna wersja artykułu: Innowacyjność w dydaktyce